मोबाईल वापरणाऱ्यांना मिळणार 'युनिक आयडी', मोदी सरकारची नवीन योजना; याचा काय होणार फायदा?
Mobile Unique ID : देशातील मोबाईल वापरणाऱ्यांना भारत सरकार लवकरच एक युनिक आयडी देणार आहे. हा ID नंबर म्हणजेच तुमचा मोबाईल व सिम कार्ड वापरण्याचे ओळखपत्र असेल. यामध्ये एका व्यक्तीकडे किती मोबाईल फोन आहेत, कोणतं सिम कुठे ॲक्टिव्ह आहे, किती सिम कार्ड आहेत, अशी सर्व माहिती शासनाकडे साठवली जाणार आहे.
मोबाईल ग्राहकांना लवकरच सरकारकडून एक अद्वितीय ग्राहक आयडी देण्यात येईल, जो त्यांच्या प्राथमिक तसेच अॅड-ऑन फोन कनेक्शनशी संबंधित प्रत्येक गोष्टीसाठी त्यांचा एक-स्टॉप आयडेंटिफिकेशन पॉइंट म्हणून काम करेल. वापरकर्त्यांना सायबर फ्रॉड्सपासून संरक्षण करण्यासाठी तसेच लक्ष्यित ग्राहकांना सरकारी प्रायोजित आर्थिक लाभ देण्यासाठी दूरसंचार विभागाद्वारे अंतिम निर्णय घेण्यात आला आहे.
...
 दुचाकीच्या किमतीत आता खरेदी करा इलेक्ट्रिक कार Electric carयेथे क्लिक करा/Click Here |
ही संकल्पना आधार कार्डशी जोडलेल्या 14-अंकी आयुष्मान भारत डिजिटल हेल्थ अकाउंट (ABHA) हेल्थ आयडी सारखीच आहे, जी वैद्यकीय नोंदींमध्ये सहज प्रवेश करते आणि डॉक्टर आणि विमा कंपन्यांसारख्या वैद्यकीय व्यावसायिकांना त्वरित वैद्यकीय माहिती मिळविण्यात मदत करते.
मोबाइल ग्राहक आयडीचा वापर एकाच आयडीवर सिमकार्डचा अखंडपणे मागोवा घेण्यासाठी, वापरकर्त्यांनी सिमकार्ड विकत घेतलेली ठिकाणे तसेच इतर गोष्टींबरोबरच सिमकार्ड असलेल्या वापरकर्त्यांची सहज ओळख करण्यासाठी देखील केला जाऊ शकतो.
या हालचालीमुळे नऊच्या अनुज्ञेय मर्यादेपलीकडे एकाच ग्राहकाला सिम कार्ड जारी करणे देखील तपासले जाईल. सध्या, अनुज्ञेय मर्यादेच्या पलीकडे असलेल्या कनेक्शनबद्दल माहितीचे मूल्यांकन तेव्हाच केले जाते जेव्हा विविध परवानाकृत सेवा क्षेत्रे (LSAs) येथील दूरसंचार विभाग कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आधारित चेहर्यावरील ओळख तंत्रज्ञानाचा वापर करून ऑडिट करतात.
पुढे, प्रत्यक्षात सिम कार्ड वापरणाऱ्या वापरकर्त्यांच्या ओळखीच्या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी, सरकारने ग्राहकांना सिम कार्ड घेताना घोषित करण्यास सांगणे अपेक्षित आहे, कुटुंबातील कनेक्शन कोण वापरणार आहे. डेटा संरक्षण कायद्यानुसार मुलांच्या डेटाच्या बाबतीत टेलकोसला पडताळणी करण्यायोग्य पालकांच्या संमती कलमाचे पालन करण्यात मोठ्या प्रमाणावर मदत करण्याचा एक मार्ग म्हणून याचा विचार केला जात आहे, अधिकाऱ्यांनी सांगितले
सरकारी अधिकार्‍यांच्या मते, दूरसंचार विभाग फसव्या कनेक्शन्स जारी होण्यापासून रोखण्याचे मार्ग शोधत आहे आणि असा एक मार्ग म्हणजे युनिक कन्झ्युमर आयडीद्वारे ट्रॅक करणे, जो ग्राहक कनेक्शनसाठी अर्ज करेल तेव्हा जारी केला जाईल.
अलीकडे, डिजिटल पर्सनल डेटा प्रोटेक्शन (डीपीडीपी) कायद्याचे पालन करून मुलांच्या डेटावर प्रक्रिया करण्यासाठी पालकांची पडताळणी करण्यायोग्य संमती मिळविण्याच्या संदर्भात दूरसंचार कंपन्यांनी समस्या देखील ध्वजांकित केल्या आहेत. त्यांच्यासाठी आव्हान आहे की नेटवर्कवरील अंतिम ग्राहक अल्पवयीन आहे की नाही हे ओळखणे आणि एक फ्रेमवर्क तयार करणे ज्यावर आधारित ते पालकांकडून पडताळणीयोग्य संमती घेऊ शकतील, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले.
पुढे, वय, लिंग, वैवाहिक स्थिती, उत्पन्न, शिक्षण आणि रोजगार यासह लोकसंख्येच्या आधारावर त्या ग्राहक आयडीचे गटबद्ध करण्याची योजना आहे. संबंधित ग्राहक आयडीशी संबंधित सिमकार्डच्या वापराच्या पद्धतींचेही विश्लेषण करणे अपेक्षित आहे ज्याच्या आधारे काही संशयास्पद आढळल्यास सरकार आयडी आणि संबंधित सिमकार्ड एकाच वेळी ब्लॉक करण्याचे आदेश जारी करू शकते.
सरकारने अलीकडेच नवीन नियम लागू केले आहेत ज्यात टेल्कोने सिम कार्ड विक्रेत्यांची नोंदणी करणे आणि त्यांना सिस्टममध्ये ऑनबोर्ड करण्यापूर्वी त्यांचे योग्य केवायसी करणे आवश्यक आहे, तसेच मोठ्या प्रमाणात सिम कार्डची विक्री थांबवणे आवश्यक आहे. १ डिसेंबरपासून नियम लागू होतील.
दि फायनॅन्शिअल एक्स्प्रेसने ( The Financial express) याबाबत माहिती दिली आहे. केंद्र सरकारच्या आयुषमान भारत या योजनेमध्ये ज्याप्रमाणे नागरिकांना एक १४ अंकी Unique Id युनिक आयडी मिळतो त्याचप्रमाणे हा नंबर असणार आहे. ABHA नंबरने ज्याप्रमाणे नागरिकांची हेल्थ हिस्ट्री Helth History एका ठिकाणी सेव्ह केली जाते, त्याचप्रमाणे मोबाईल व सिमकार्डची माहिती देखील युनिक आयडीमुळे एका ठिकाणी सेव्ह केली जाणार आहे.
कशामुळे घेण्यात आला निर्णय?
सध्या वाढत असलेल्या सायबर व मोबाईल फ्रॉडमुळे हा निर्णय घेण्यात आल्याचं सांगण्यात येत आहे. आणि सोबतच मोबाईल ट्रॅकिंग सिस्टीम (mobile tracking system) अधिक सुलभ करण्यासाठी देखील याचा फायदा होणार आहे. एकाच व्यक्तीच्या नावावर प्रमाणापेक्षा अधिक सिमकार्ड अलॉट होणे, फेक असलेले सिम कार्ड अशा धोक्यांपासून बचावासाठी हा आयडी उपयोगी येणार आहे.
आता सध्या एखाद्या व्यक्तीच्या नावावर किती सिमकार्ड आहेत हे शोधण्यासाठी विविध एलएसए LSA कंपन्यांमध्ये एआय-फेस रिकग्निशन टेक्नॉलॉजीचा वापर करून ऑडिट करावं लागतं. ही प्रक्रिया किचकट व वेळ घालवणारी आहे. म्हणून यामुळे नवीन युनिक आयडी unique id फीचरची संकल्पना समोर आणली आहे.
काय आहे हि योजना?
नवीन सिमकार्ड घ्यायचे असल्यास सरकार तुम्हाला हे युनिक आयडी देईल. नवीन सिमकार्ड घेताना तुम्हाला हे सांगावं लागेल की या सिमकार्ड चा वापर कोण करणार आहे. या युनिक आयडीमध्ये तुमची कमाई, शिक्षण, वय, आणि इतर माहिती देखील स्टोअर करुन ठेवण्यात येणार असल्याचंही दिलेल्या माहितीनुसार समोर आलं आहे.